ՀԱՅԱԳԻՏԱՐԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆ

«Հայաստանը՝ Հնդեւրոպական ցեղերի ու լեզուների օրրան»:

Մի ուսումնասիրության արդյունքում պարզվեց, որ հնդեւրոպական արդի լեզուները, դրանց շարքում անգլերենը, շուրջ 9000 տարի առաջ ծագել է Թուրքիայից * (ԸՍՏ — BBC-ի) :

Նախկինում կար այն տեսությունը, որ այս լեզուները շուրջ 5000 տարի առաջ ծագել են ներկա Ռուսաստանի հարավ-արևմտյան շրջաններից:

Այս ուսումնասիրությունը կատարած գիտնականները օգտվել են այն միջոցից, որոնցով բացատրվում են վարակիչ վիրուսային հիվանդությունները: Գիտնականները այս միջոցից օգտվելով՝ հին և նորագույն հնդևրոպական լեզուների համար կազմել են մի «ծննդաբանական ծառ»՝ ստուգելու համար որ սույն լեզվընտանիքն առաջին անգամ երբ և որտեղ է առաջացել:

Այս ուսումնասիրության արդյունքները հրատարակել է Science պարբերականը (24 August, 2012):

Մի լեզվընտանիք հավաքածուն է այն լեզուների, որոնք առաջացել են մեկ որոշակի միևնույն լեզվից (մայր լեզվից): Ասվում է, որ աշխարհում կան ավելի քան 100 լեզվընտանիքներ: Հնդեւրոպական լեզուների լեզվընտանիքը աշխարհի ամենամեծ լեզվընտանիքներից է: Ավելի քան 400 լեզու՝ աշխարհի 60 երկրներում, ենթամասնիկներն են լեզվական այս ընտանիքին:

Նախկին տեսությունների համաձայն, հնդևրոպական լեզուները ձևավորվել են մոտ 5000 տարի առաջ Ռուսաստանում՝ Կասպից Ծովի հյուսիսում: Բայց պրոֆ. Քոլին Ռենֆրիոն (proffessor Colin Renfrew)** առաջին անգամ 1980-ական թվականների վերջում արծարծեց իր տեսությունը, ըստ որի այս լեզուները ձևավորվել են Թուրքիայի Անատոլի շրջանում:

Օկլանդ համալսարանի գիտաշխատողները՝ դոկտոր Քուենթին Աթքինսոնի (Quentin D. Atkinson)*** ղեկավարությամբ, ուսումնասիրեցին այս երկու տարբեր տեսությունները՝ օգտվելով քննարկման այն մեթոդից, որ կիրառվում է վարակիչ վիրուսային հիվանդությունների քննության համար:

Այս մեթոդով քննվում է՝ թե ինչքան գենետիկ տեղեկություններ կան նույն ընտանիքի կենդանիների DNA-ի մեջ, ու այդ հիման վրա ուսումնասիրվում է կենդանի էակների խմբերի զարգացման հոլովույթն ու նրանց հարաբերությունները: Օրինակի համար՝ մարդու և շեմպանզեի DNA-ի մեջ կուտակված տեղեկությունները 98%-ով նույնն են. հետևաբար՝ նույն նախապապը (արմատն) ունեն երկուսն էլ:

Մարդու խոսակցական լեզուներն էլ՝ DNA-ի պես, փոխանցվել է սերնդից սերունդ:

Դոկտոր Աթքինսոնը և իրեն օգնող գիտաշխատողները ուսումնասիրելով լեզուների «ծննդաբանական ծառը», հաստատեցին որ հնդեւրոպական լեզուների փնտրվող «մայրը» (լեզվական արմատը), ծագել է Անատոլիայից:

Ռիդինգ համալսարանի փորձագետներից պրոֆ. Մարկ Փեյջլը (proffessor Mark Pagel)**** ասել է որ.- «… Այս ուսումնասիրությունը մշակութային բնագավառի հոլովույթն հասկանալու ուղղությամբ ունի արտակարգ կիրառություն»: Նա ավելացրեց. «Այս ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ հնդևրոպական լեզուները ունեն 8000-ից 9500 տարվա վաղեմություն, և ինչպես որ երկար ժամանակ վեճի առարկա է եղել՝ ծագել ու տարածվել են Անատոլիայից (ներկա Թուրքիայից):

ՊԱՐԶԱԲԱՆՈՒՄՆԵՐ

ԱՎԵԼԻ ՔԱՆ 400 ԼԵԶՈՒ

ԾԱԳԵԼ Է (ԹՈՒՐՔԻԱՅԻՑ) ԸՍՏ — BBC-ի

Հաղորդում է BBC-ն

աղբյուր՝

www.BBC.co.uk/persian

Science սյունակը (հապավումներով) Օգոստոսի 26, 2012

ԱՍՏՂԱՆԻՇԵՐԻ ԲԱՑԱՏՐՈՒԹՅՈՒՆ

*) — Այս հաղորդման մեջ չի նշվում այդ տարածքի պատմական և ճիշտ անունը, որ Հայաստանն է (Արևմտյան Հայաստանը): Կրկնվում է Անատոլիան, որ գտնվում է Թուրքիայում: Ու կարևորությամբ պիտի նշել, որ թուրքերենը մաս չի կազմում հնդևրոպական լեզուների լեզվընտանիքին:

**) — Proffessor Colin Renfrew (Lord Renfrew).

Proffessor of Archaeology at the University of Cambridge.

1987 — Archaeology and Language : «The Puzzle of the Indo-European Origins».  London

***) — Quentin D. Atkinson.

Science — 24 August, 2012 —  «Mapping the Origins and Expanson of the Indo-European Language Family».

****) — Proffessor Mark Pagel.

Mark Pagel builds statistical models to examine the evolutionary processess imprinted the human behavior, from genomics to the emergence of complex systems to culture. His latest work examins the parallels between linguistic and biological evolution by applying methods of phylogenetics, or the study of evolutionary relatedness among groups, essentially viewing language as a culturally transmitted replicator with of the same properties we find in genes. He’s looking for patterrs in the rates of evolution of language elements, and hoping to find the social factors that influence trends of language evolution.

ՀԱՎԵԼՈՒՄ

 ՀՆԴԵՎՐՈՊԱԿԱՆ ԲՈԼՈՐ ԼԵԶՈՒՆԵՐԸ

ԻՐԵՆՑ ՏԱՐԲԵՐ ՈՒՂՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՎ

ԱՆՋԱՏՎԵԼ ԵՆ

ՀԱՅԵՐԵՆԻՑ

SCIENTIFIC AMERICAN պարբերականի 1990 թվականի մարտի համարում լույս տեսած գիտական նյութում (էջ 112) ցուցադրված է հնդեւրոպական լեզվընտանիքի հայրենիքն ու նրա տարածման պատկերը:

Ըստ այդ գիտական հետազոտության՝ հնդեւրոպական լեզուները տարածվել են Հայկական Լեռնաշխարհից (իր հայրենիքից) դեպի Եվրոպա, Պարսկաստան, Հնդկաստան և այլուր, ու առանց որևե տարակուսանքի իր հետ տարել ու փոխանցել են իր հայրենի օրրանում տիրող մշակույթը, հատկապես հավատամքը, որը տվյալ ժամանակի մշակույթի կորիզն ու հիմնաքարն է եղել: Այդ նոր միջավայրերում, հետագա դարերի ու հազարամյակների ընթացքում, աշխարհագրական, կլիմայական ու կենցաղային պայմանների ազդեցության ներքո ենթարկվել են որոշ փոփոխությունների:

Նույն աշխատության նույն էջում հստակ նշվել է որ՝

All these languages had gone their separate ways from Armenian.

Իմ կողմից ավելացնեմ որ.-

Այստեղ հարկ եմ համարում նշել մի կարևոր հարց, որ արդեն մի քանի տասնամյակ է, ինչ լեզվաբանության մեջ հայտնի և ընդունված է Վյաչեսլավ Իվանովի և Գամկրելիձեի տեսությունը, ըստ որի հնդեւրոպական լեզուների ձևավորումը տեղի է ունեցել Հայկական բարձրավանդակում և այնուհետ տրոհմամբ առաջացել են նույն լեզվընտանիքը կազմող ճյուղերն ու բարբառները:

Իրականությունն այն է, որ հնդեւրոպական լեզուները ձևավորվել են պատմական Հայաստանի (Մեծ Եղեռնից առաջ Արևմտյան Հայաստանի) տարածքում, որ դարեր անց Բյուզանդիայի լծի տակ է անցել և միայն 6 — 7 դար առաջ թուրք եկվոր ցեղերի: Դրանից հետո տասնյակ լեզուներ (ասորերեն և այլն) ջնջվել, վերացվել են աշխարհի երեսից:

Նյութը տրամադրեց Ռուբինա Օհանյանը